Με τον όρο παλίμψηστο περιγράφονται αρχαία κείμενα σε πάπυρους και περγαμηνές ή ζωγραφικοί πίνακες, που επικαλύφθηκαν με άλλο κείμενο ή εικόνα σε μεταγενέστερη εποχή, για να χρησιμοποιηθούν ξανά ως βάση για τη δημιουργία νεότερων έργων. Η σύγχρονη τεχνολογία μας δίνει πλέον τη δυνατότητα να διαβάζουμε το αρχικό κείμενο που υπήρχε στον πάπυρο.
Η Καβαλιώτισσα συγγραφέας Μάγκυ Κριθαρέλλη, χαρακτήρισε το πατρογονικό της «παλίμψηστο». Καθόλου άδικα. Το ουσιαστικοποιημένο αυτό επίθετο, υποθέτω, ήταν και το κίνητρο , η πηγή έμπνευσης για τον Θοδωρή Γκόνη, ώστε να στήσει μια παράσταση βασισμένη στο συγκεκριμένο βιβλίο. Αφορά στο πατρογονικό της συμπολίτισσας , το οποίο ζει εδώ και 115 χρόνια στη συνοικία του Αη Γιάννη. Φέρει στη πρόσοψή του τη χρονολογία θεμελίωσής του -1903- και κρύβει στα τετραγωνικά του, στις γωνίες του, στα παραθυρόφυλλά του, στην «ταρασίτσα» του, στον αυλόγυρό του, στο υπόγειο πλυσταριό του, στους τοίχους και στα δώματά του, ιστορίες ανθρώπων που μύριζαν καπνό αλλά και αίμα και πόλεμο και θάνατο, μα και χαρές και γλέντια και βεγγέρες και γεννητούρια κι εντέλει, τον κύκλο ζωής με όλα τα σημεία στίξης στην περιφέρειά του. Θαυμαστικά, ερωτηματικά, κόμματα, άνω τελείες, παύλες, παρενθέσεις, εισαγωγικά. Όχι τελεία.
Βράδυ Σαββάτου στο Δημοτικό μας θέατρο. Κάθισα άκρη σειράς, κάπου στη μέση. Θέση παρατηρητήριο. Κουβεντούλες και αφίξεις στα μπροστινά καθίσματα. Ένα ξαφνικό αντάμωμα μελών μια οικογένειας που, ήταν προφανές, είχαν χρόνια να συναντηθούν. Εναγκαλισμοί, ασπασμοί και χειραψίες. Χαμόγελα και ψίθυροι. Μια κυρία, μεστή, εμφανίστηκε από τις κουΐντες. Συνόδευε μια άλλη ωριμότερη. Καλά κάμανε. Τόσες σκάλες σ΄ ανθρώπους με κινητικά προβλήματα, αποτελούν Γολγοθά. Οδηγήθηκαν στις πρώτες θέσεις. Έβγαλε η νεότερη το πανωφόρι. Πράσινο μπλουζάκι με διάφανα μανίκια. Όμορφο, ιδιαίτερο κι επίσημο. Η συνοδός είχε ολόλευκα μαλλιά. Τακτοποιήθηκαν. Λίγο παραπέρα ανέμιζαν δυο βεντάλιες. Μια ροζ, μια με κλάδες. Από την άλλη πλευρά νεαροί θεατές. Τι ομορφιά να βλέπεις σ’ ένα τέτοια θέμα τόσες διαφορετικές γενιές. Το θέμα δε, από προσωπικό έγινε γρήγορα συλλογικό.
Μέσα από την οπτικοποιημένη – διασκευασμένη θεατρικά τοπική ιστορία, ξεσκονίσαμε μνήμες, μάθαμε τα προγενέστερα, κατασκευάσαμε δικές μας εικόνες, φέραμε το χθες μπροστά μας, σμίξαμε εμπειρίες μας με ίδιο άρωμα ατμόσφαιρας, μετρήσαμε τα χρόνια καθυστέρησης τοποθέτησης ψυγείου και ραδιοφώνου στο σπίτι μας και, κυρίως, ανακατέψαμε την οικογενειακή τράπουλα. Γενεαλογικό δένδρο χαμένο στην Ανατολική Θράκη. Οικεία πρόσωπα ελάχιστα. Το σόι μεγάλο, αλλά χαμένο. Και μέχρι τώρα άγνωστο. Εγώ ανήκω στη γενιά που έζησε όλα όσα γεύτηκε η συγγραφέας, από παιδί ως τα σήμερα, αλλά από διαφορετική οπτική γωνία. Η δική μου φύτρα προσφυγική, μικροαστική κι οι απόγονοι καπνεργάτες, σε αντίθεση με αυτή της Μάγκυς. Επομένως, πολύ πιο πίσω στην εξέλιξη ή τις ανέσεις. Ωστόσο, η ιστορία της πόλης αφορούσε τότε και αφορά και σήμερα το σύνολο των κατοίκων της. Κι ακριβώς γι’ αυτό ήταν άκρως ενδιαφέρουσα. Τα σκηνοθετικά ευρήματα μεγέθυναν το ενδιαφέρον. Και το κράτησαν αμείωτο ως το τέλος.
Η Τοπική Ιστορία, που ανέπτυξε η συγγραφέας παράλληλα με τη βιωματική, άνοιξε δρόμο στον σκηνοθέτη ν’ αντιμετωπίσει ερευνητικά την περιρρέουσα ατμόσφαιρα του πυρήνα –οικογένειες Σούλα και Παπανικολάου – να παρατηρήσει, να περιγράψει, να συγκρίνει και να εξηγήσει θεατρικά, με εικόνα, με κίνηση, με λόγο, με μουσική, με φώτα, τους λόγους για τους οποίους τα πράγματα πήραν αυτή τη μορφή στο συγκεκριμένο χώρο, τη σκηνή, ώστε, τελικά, να συμβάλει δημιουργικά στις προσπάθειες διατήρησης της πολιτισμικής φυσιογνωμίας του τόπου μας.
Δυο μορφές τέχνης, η λογοτεχνία και το θέατρο, ένωσαν δυνάμεις και προσέφεραν στους θεατές ένα συγκινητικό ταξίδι στο παρελθόν και μια αφορμή επανεκτίμησης αξιών, όπως η οικογένεια, τα πολύτιμα τιμαλφή, όπως τα πατρογονικά σπίτια, ενώ η παράσταση ανέδειξε το μεγαλείο ψυχής της Μάγκυς Κριθαρέλλη. Απέτισε φόρο τιμής- εν είδει μνημόσυνου- σε κείνους που της χάρισαν το δώρο της ζωής και ταυτόχρονα ξετύλιξε το χρονικό ενός υπεραιωνόβιου σπιτιού στην Καβάλα.
Συντελεστές:
Σκηνοθεσία: Θοδωρής Γκόνης
Κείμενο παράστασης: Πάνος Δεληνικόπουλος, Κατερίνα Λιάτσου, Θοδωρής Γκόνης
Σκηνικά/Κοστούμια: Ανδρέας Γεωργιάδης
Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας
Κατασκευή σκηνικού: Γιώργος Μαστοράκης, Γιάννης Σταυρίδης
Ειδικός συνεργάτης: Στράτος Καλαφάτης
Βοηθοί σκηνοθέτη: Μιχάλης Αγγελίδης, Κατερίνα Συμεωνίδου
Χειρισμός ήχου παράστασης: Κωνσταντίνος Γαρουφαλλίδης
Χειρισμός κονσόλας φωτισμών: Γιώργος Τριανταφυλλίδης
Παίζουν οι ηθοποιοί : Ελένη Μαβίδου, Παύλος Σταυρόπουλος
Συμμετέχει η μικρή Κατερίνα Σεμερτζίδη
ΠΑΥΛΟΣ ΛΕΜΟΝΤΖΗΣ
