Έβρεχε. Ο κόσμος στοιβαγμένος κάτω από τον «πρόδομο» του αρχιτεκτονικού αριστουργήματος του Ιωάννη Λαζαρίμου, ονομαστού αρχιτέκτονα του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, στην καρδιά του Πειραιά, ανάμεσα στην κορινθιακού ρυθμού κιονοστοιχία του ανακαινισμένου νεοκλασικού και πανέμορφου, επιβλητικού και μεγαλοπρεπούς κτιρίου του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, περίμενε υπομονετικά – με ανοικτές ομπρέλες – τα «θυρανοίξεια» του ναού του θεού Διόνυσου.
Όταν ανέβηκα στον τελευταίο όροφο, μια τεράστια ψηλοτάβανη σάλα με ευμεγέθη παράθυρα και τέσσερις κρεμαστούς πολυέλαιους-κοσμήματα της αίθουσας, είχε κιόλας γεμίσει από θεατές καθισμένους σε τρεις σειρές από καρέκλες αλλά, ατυχώς, σε δάπεδο επίπεδο, ακριβώς απέναντι από ένα μεγάλο παραλληλόγραμμο τραπέζι.. Βολεύτηκα στην τρίτη σειρά. Εμπόδια τα κεφάλια μπροστά μου και μάλιστα γυναικεία, που σημαίνει μαλλί κρεπαρισμένο και διαρκής μετατόπιση δεξιά-αριστερά, αλλά είχα λόγους να τα «υπερκεράσω». Τα εμπόδια. Ήταν το κείμενο των Αντώνη και Κωνσταντίνου Κούφαλη που ήδη γνώριζα, ήταν το πρωταγωνιστικό δίδυμο Σταύρος Ζαλμάς και Λήδα Πρωτοψάλτη, ήδη δαφνοστεφανωμένοι ηθοποιοί από θεατές και κριτικούς, ήταν και ο Δημήτρης Μυλωνάς, σκηνοθέτης που πρωτοχειροκρότησα στο «Γράμματα αγάπης στον Στάλιν» πριν από κάνα δυο χρόνια και, πλέον, με υψηλότατες «μετοχές» στο θεατρικό χρηματιστήριο.
Ο Σαμίρ και η Νουρ, Σύροι πρόσφυγες, συναντιούνται, σύμφωνα με το κείμενο, υπό βροχή. Σύμπτωση. Και καλό σημάδι, που το νιώσαμε πρώτα με το αυτί. Ένας καημός- τραγούδι-αμανές από την υπέροχη φωνή του Ζαλμά μάς οδήγησε στη Μοσούλη. Τη χτισμένη πάνω στα κομμάτια της αρχαίας Νινευί και σήμερα κομματιασμένης, θρυψαλιασμένης πόλης-φάντασμα, από τα νέα όπλα των μακελάρηδων, με ή χωρίς σαρίκια. Ύστερα, γίναμε μάρτυρες. Σε μια «δίκη» χωρίς Προεδρείο, ούτε εισαγγελέα, ούτε υπεράσπιση, ούτε πολιτική αγωγή. Μόνο συνείδηση. Και ιστορία. Όχι παραμύθια, αλήθειες. Σκληρές, αιχμηρές αλήθειες που έσταζαν αίμα κι απόγνωση κι ελπίδα και όνειρα και ζωή και θάνατο.
Δυο άνθρωποι σωσμένοι απ’ τα αποκαΐδια της ίδιας φωτιάς, δυο ναυαγοί στη στεριά της Δύσης, ξεβρασμένοι απ’ τα ίδια θάλασσοκύματα, δυο άνθρωποι με ίδιο σαράκι αλλά με διαφορετική στάση ζωής. Καινούργιας ζωής. Η Νουρ, ξανθιά πλέον, ταυτίζεται γρήγορα με το πνεύμα, τη νοοτροπία των Δυτικών και, μάλιστα, Γερμανών, υιοθετεί τον ορθολογιστικό μα ψυχρό τρόπο σκέψης και πράξης της κυρίας Σνάϊντερ, για την οποία εργάζεται και ζει μαζί της, ενώ ο Σαμίρ μένει κολλημένος στα θραύσματα του παρελθόντος. Κουβαλά μνήμες κι εφιάλτες. Έχει βροντερά ξεσπάσματα, άλλοτε ως διέξοδο των απωθημένων του, άλλοτε ως ασπίδα προστασίας απ’ τα φαρμακερά βέλη της συνοδοιπόρου του, άλλοτε ως απέλπιδες προσπάθειες αποποίησης ευθυνών του κι όλο αυτό το ανακάτωμα της ψυχής του, όλη η αναμόχλευση του πρότερου έντιμου κι ανέντιμου βίου του, τον μεταλλάσει από πληγωμένο θηρίο σε φιλοτομαριστικό ανθρωπάκι. Όταν ξετυλίγεται αργά και βασανιστικά ο μίτος της σωτηρίας τους, οι αποκαλύψεις διαδέχονται η μια της άλλης, οι ανατροπές είναι αναπόφευκτες, οι εναλλαγές συναισθημάτων ακολουθούν εκείνες των εικόνων.
Πρέπει να δει κανείς την παράσταση, ν’ ακούσει τον λόγο των συγγραφέων, να ταυτιστεί με τους ήρωες, να γευτεί την αλήθεια που έχει το ψωμί του φούρναρη της Νινευί, για να κατανοήσει τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος για να επιβιώσει. Στην κάθε συνθήκη.
Το προσφυγικό, πέραν και πλέον από το ανθρωπιστικό του μέρος, είναι για πολλούς μία τεράστια εμπορική συναλλαγή, μια προσοδοφόρος ενασχόληση. Σκεφτείτε πόσοι κερδίζουν ή προσδοκούν να κερδίσουν άμεσα ή έμμεσα από το προσφυγικό ζήτημα. Σκεφτείτε, πόσοι και ποιοι σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης μπορούν να προσδοκούν οφέλη από τους πρόσφυγες. Τα ίδια ισχύουν και για τον πόλεμο. Ο πόλεμος είναι μία δυστυχία για πολλούς, αλλά και μία ευκαιρία κερδών για άλλους.
Ο Αντώνης και Κωνσταντίνος Κούφαλης δεν εστίασαν σ’ αυτό που γνωρίζει ο κόσμος όλος. Έκαναν focus στον παράγοντα άνθρωπο και μάλιστα παθόντα. Σ’ αυτόν που σήκωσε «Σταυρό μαρτυρίου» κι ας μην είναι Χριστιανός. Έσκαψαν την ψυχή που δε γνωρίζει δόγματα, έφεραν κοντά δυο εκ διαμέτρου αντίθετους χαρακτήρες, τους τοποθέτησαν τον έναν απέναντι τον άλλον, τους άφησαν να ξιφουλκήσουν με όπλα το δίκιο και το άδικο, τη λογική και το παράλογο, τους ξεγύμνωσαν ηθικά και πνευματικά και μετά ακύρωσαν κανόνες και συμβάσεις και τους ένωσαν. Επειδή η ζωή είναι πιο δυνατή απ’ τον θάνατο . Ακριβώς γι’ αυτό κάθε τέλος γεννά μια νέα αρχή.
Η παράσταση ατύχησε στο φουαγιέ του Δημοτικού Θέατρου Πειραιά. Χάθηκε η μαγεία που δημιουργεί μια κανονική θεατρική σκηνή. Δεν είχε μυσταγωγία. Η αχανής αίθουσα δεν κατάφερε να δώσει το εκατό τα εκατό των δυνατοτήτων του σκηνοθέτη και των ερμηνευτών. Παρόλα αυτά, οι δυο σπουδαίοι ηθοποιοί κινήθηκαν στη γραμμή του κειμένου και του σκηνοθέτη. Δυο φαινομενικά αντίθετοι κόσμοι που συναντήθηκαν μέσα από αγωνιώδεις, περιπετειώδεις διαδρομές κι ο Σταύρος Ζαλμάς με τη Λήδα Πρωτοψάλτη κατάφεραν να πείσουν ότι μπορούν να ενωθούν.
Είναι σίγουρο ότι όταν ανεβεί στη σωστή αίθουσα, η παράσταση θα έχει τις διαστάσεις που δικαιούται.
Συντελεστές:
Κείμενο: Αντώνης και Κωνσταντίνος Κούφαλης
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Μυλωνάς
Σκηνικά / κοστούμια: Δήμητρα Λιάκουρα
Φωτισμοί: Άννα Σμπώκου
Μουσική: Παύλος Κατσιβέλης
Επιμέλεια κίνησης: Νατάσα Σαραντοπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Αμαλία Αντώνη
Παίζουν οι ηθοποιοί: Λήδα Πρωτοψάλτη, Σταύρος Ζαλμάς
ΠΑΥΛΟΣ ΛΕΜΟΝΤΖΗΣ
