Γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς
Είναι δυνατόν να γίνει ένας πυρηνικός πόλεμος; Η απάντηση είναι ναι, αφού πολλές χώρες κατέχουν πυρηνικά όπλα. Είναι πιθανόν; Η απάντηση είναι όχι. Είναι πιο πιθανό από ό,τι στο παρελθόν; Κανένας δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν αποκάλυψε πώς οι ρωσικές πυρηνικές δυνάμεις έχουν τεθεί σε κατάσταση συναγερμού. Για να καταλάβουμε εάν η απειλή είναι σοβαρή ή όχι, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε το πώς οι Ρώσοι, και οι Σοβιετικοί πριν από αυτούς, αντιλαμβάνονται τον πυρηνικό πόλεμο.
ΤΟ ΠΥΡΗΝΙΚΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ ΕΣΣΔ
Το σοβιετικό δόγμα βασίστηκε στο «δεύτερο πλήγμα»: τα πυρηνικά όπλα χρησιμοποιούνται ως αντίποινα, μόνο αν πρώτα τα χρησιμοποιήσουν οι αντίπαλοι. Ο τελευταίος διάσημος αρχιστράτηγος των σοβιετικών δυνάμεων, ο Νικολάι Ογκάρκοφ, είχε αναπτύξει παράλληλα και ένα δόγμα για «ταυτόχρονα πλήγματα».
Η στιγμή του Ψυχρού Πολέμου που εμφανίστηκε μεγαλύτερος κίνδυνος πυρηνικού πολέμου, εκτός από τη γνωστή πυραυλική κρίση της Κούβας το 1962, ήταν η κρίση των ευρωπυραύλων, όταν το ΝΑΤΟ ανέπτυξε νέα οπλικά συστήματα (τους βαλλιστικούς πυραύλους Pershing 2 και τους πυραύλους κρουζ Gryphon) στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ολλανδία και την Ιταλία. Σε εκείνη την περίπτωση, ο σοβιετικός συναγερμός έφτασε στο μέγιστο, αν και η κοινή γνώμη δεν το γνώριζε. Υπήρχαν όμως και άλλες κρίσεις που πέρασαν στη λήθη, ακόμη και τους τελευταίους μήνες της ΕΣΣΔ. Συναγερμός διατάχθηκε επίσης τον Αύγουστο του 1991, κατά τη διάρκεια του αποτυχημένου στρατιωτικού πραξικοπήματος κατά του Γκορμπατσόφ.
Στη μετασοβιετική εποχή, οι στρατηγικές πυρηνικές δυνάμεις της Ρωσίας τέθηκαν σε πολεμικό συναγερμό τουλάχιστον άλλες τρεις φορές: κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν το 1993, κατά τη διάρκεια του αποτυχημένου πραξικοπήματος κατά του Γιέλτσιν το 1993 και στο περιστατικό του 1995, όταν ένας πύραυλος Northern Lights που εκτοξεύτηκε από τη Νορβηγία παρερμηνευόταν ως βαλλιστικός πύραυλος.
ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΠΥΡΗΝΙΚΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ
Με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, τα πράγματα έχουν αλλάξει μόνο εν μέρει. Το δόγμα δεν άλλαξε ποτέ επίσημα, ισχύει το «δεύτερο πλήγμα». Η χρήση στρατηγικών πυρηνικών όπλων κατά των δυτικών χωρών και των ΗΠΑ θεωρείται μόνο ως απάντηση σε μια επίθεση των ΗΠΑ στη Ρωσία. Όμως, στον τελευταίο εκσυγχρονισμό του δόγματος, προβλέπεται πυρηνική απάντηση και κατά της χρήσης συμβατικών όπλων. Αλλά το νόημα δεν αλλάζει: εάν οι ΗΠΑ ή το ΝΑΤΟ εξαπέλυαν συμβατικές επιθέσεις εναντίον ρωσικών στρατηγικών στόχων (όπως τα κεντρικά κέντρα διοίκησης και ελέγχου ή η πρωτεύουσα), η Ρωσία θα απαντούσε με πυρηνικά αντίποινα.
Παράλληλα, το δόγμα για τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων στο πεδίο της μάχης εξακολουθεί να είναι ασαφές. Σήμερα δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε ένας Ρώσος πρόεδρος μπορεί να επιτρέψει τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων εναντίον ενός εχθρικού στρατού.
Επισήμως θα έπρεπε να τα χρησιμοποιεί μόνο ως αντίποινα (μετά από μια εχθρική πυρηνική επίθεση) ή ως απάντηση σε μια απελπιστική κατάσταση στο έδαφος: αν οι ρωσικές δυνάμεις συντρίβονταν και υπήρχε ο κίνδυνος μια εισβολή στο ρωσικό έδαφος.
Τίποτα από αυτά δεν ισχύει για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο ουκρανικός στρατός, στην καλύτερη περίπτωση, είναι ικανός να αντέξει την επίθεση, αλλά δεν έχει την ικανότητα να συντρίψει τον εχθρό, ούτε να εισβάλει στη Ρωσία.
ΚΑΠΟΙΑ ΑΚΡΑΙΑ ΣΕΝΑΡΙΑ
Σύμφωνα με κάποιους Αμερικανούς ειδικούς, οι Ρώσοι μπορεί να μην έχουν κοινοποιήσει μια επιλογή προληπτικής χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων. Σε αυτή την περίπτωση, δεν θα περίμεναν να χάσουν τη μάχη ή να δεχθούν εισβολή, αλλά αν εκτιμούσαν ότι ο πόλεμος γυρίζει προς το χειρότερο (επειδή διαρκεί πολύ ή δημιουργείται ένας μεγάλος συνασπισμός εχθρικών κρατών), θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ένα ή περισσότερα τακτικά πυρηνικά όπλα και να περιμένουν τον εχθρό να καθίσει αμέσως στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αν αυτό ισχύει, ο πιο πιθανός στόχος θα ήταν η Ουκρανία. Αυτό είναι ένα πολύ απίθανο σενάριο, που δεν προέρχεται από ρωσικές πηγές, αλλά όχι αδύνατο.
Υπάρχουν επίσης αναλυτές στη Δύση που θεωρούν ότι ο Πούτιν μπορεί να υιοθετήσει το «δόγμα του τρελού». Δηλαδή, εάν ο Πούτιν θέλει πραγματικά να δημιουργήσει πανικό και να αναγκάσει τις ΗΠΑ να ζητήσουν διαπραγματεύσεις και συνομιλίες, δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι ο στόχος μιας περιορισμένης πυρηνικής επίθεσης να είναι μια χώρα του ΝΑΤΟ χωρίς πυρηνικά όπλα, όπως η Πολωνία οι Βαλτικές ή η Νορβηγία. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο Πούτιν θα έπαιζε το χαρτί του «τρελού» και θα ανάγκαζε έναν εχθρό που δεν σκέφτεται πλέον να κλιμακώσει τα πυρηνικά αντίποινα να απαιτήσει αμέσως ειρήνη, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, για να αποφύγει περαιτέρω «τρελές» ενέργειες. Αυτή είναι μια ακόμη λιγότερο πιθανή υπόθεση, αλλά μαθηματικά δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Για να ακυρωθούν όλα αυτά τα σενάρια, όσο ανορθολογικά και απίθανα και αν είναι, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από τις διαπραγματεύσεις. Διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Αλλά και διαπραγματεύσεις για να λυθούν τα θέματα ασφάλειας της Ρωσίας και ότι δεν θα υπάρξει κλιμάκωση από την πλευρά της Δύσης, η οποία έχει τα μέσα για καταστροφικά αντίποινα. Είναι όμως ο Τζο Μπάιντεν ικανός να το καταφέρει; Αυτό δύσκολα μπορείς να το περιμένεις από κάποιον που εκφράζεται με όρους όπως: «Η μόνη εναλλακτική στις κυρώσεις είναι ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος». Αλλά οι πιθανότητες να συμβεί αυτός ο πόλεμος είναι μηδαμινές. Προς το παρόν.
Πηγή: https://www.facebook.com/vangelis.chorafas
O Βαγγέλης Χωραφάς, διευθυντής της ιστοσελίδας γεωπολιτικής https://www.geoeurope.org/, δημοσιεύει καθημερινά πρωτότυπα άρθρα και αναλύσεις και στην προσωπική του σελίδα στο facebook (https://www.facebook.com/vangelis.chorafas).
