του Σπύρου Κύρου
Ο Γερμανός Liman von Sanders (1855-1929), στάλθηκε στην Τουρκία ως στρατιωτικός σύμβουλος κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μάλιστα, έπειτα από ορισμένες ήττες που υπέστησαν οι Τούρκοι, ανέλαβε την αρχιστρατηγία και είχε κομβικό ρόλο στο σχεδιασμό της γενοκτονίας των Ελλήνων. Οι Νεότουρκοι, που εμφανίστηκαν στην αρχή για να εγκαθιδρύσουν ένα δήθεν εκσυγχρονισμένο κράτος στο ευρωπαϊκό πρότυπο, έδειξαν πολύ σύντομα τους πραγματικούς τους σκοπούς, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν και η εξόντωση των χριστιανικών μειονοτήτων. Το σύνθημα ήταν: «Η Τουρκία στους Τούρκους».
Ο Ταλαάτ, ένας από τους ηγέτες των Νεότουρκων υποστήριζε πως «το οθωμανικό κράτος μίκρυνε τόσο που κοντεύει να εξαφανιστεί. Για να διατηρήσουμε όσα εδάφη απέμειναν πρέπει να απαλλαγούμε από τους ξένους λαούς». Ήδη από το 1911, σε συνέδριο των Νεότουρκων, είχε παρθεί η εξής απόφαση: «Η Τουρκία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα, όπου η μωαμεθανική δύναμη και οι μωαμεθανικές αντιλήψεις θα κυριαρχούν και κάθε άλλη θρησκευτική προπαγάνδα θα καταπνίγεται… Και είναι ολοκάθαρο ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει με την πειθώ. Άρα πρέπει να χρησιμοποιηθεί βία».
Έτσι, με έμπνευση του Γερμανού von Sanders, ο μη στρατευμένος χριστιανικός αντρικός πληθυσμός της Μικράς Ασίας στρατολογήθηκε και στάλθηκε σε στρατόπεδα εργασίας σε απομακρυσμένες περιοχές. Στα ‘αμελέ ταμπουρού’ (τάγματα εργασίας), τους ανάγκαζαν να απασχολούνται σε εργασίες κοινής ωφέλειας (διάνοιξη δρόμων, τούνελ, μεταλλεία κ.α.), ενώ το φαγητό τους αποτελούσε ό,τι περίσσευε από τα ζώα ή ακόμα και χόρτα. Οι εργασίες συνέχιζαν όσο συνέχιζε η σωματική αντοχή του καθενός, αφού πολλές φορές δούλευαν μέχρι και 18 ώρες τη μέρα! Όμως και οι ίδιες οι πορείες προς τα στρατόπεδα αυτά, αποτέλεσαν μια ακόμα μέθοδο εξόντωσης του ελληνικού πληθυσμού. Οι Έλληνες διέσχιζαν αμέτρητα χιλιόμετρα σε ερήμους ή βουνά ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες, με αποτέλεσμα ένας μεγάλος αριθμός να χάσει τη ζωή του από το κρύο, τις ασθένειες, την πείνα και τη βιαιότητα των Τούρκων.
Ο ίδιος ο von Sanders υποστήριζε τα εξής: «Σας διαβεβαιώνω ότι οι παγωνιές και το κρύο του χειμώνα, οι βροχές και η μεγάλη υγρασία, ο ήλιος και η τρομερή ζέστη του καλοκαιριού, οι αρρώστιες του εξανθηματικού τύφου και της χολέρας, οι κακουχίες και η ασιτία θα φέρουν το ίδιο αποτέλεσμα που λογαριάζετε εσείς με το δικό σας σχέδιο, δηλαδή να τους ξεκαθαρίσετε με σφαγές.
Με το σύστημα που σας προτείνω, ο θάνατός τους είναι βέβαιος. Αλλά πριν πεθάνουν, θα μας προσφέρουν τις πολύτιμες για το έθνος υπηρεσίες τους. Επιπλέον, οι γυναίκες τους δε θα γεννούν, κι έτσι θα λυθεί το δημογραφικό σας πρόβλημα, ενώ η μισητή κι άτιμη αυτή ράτσα θα ξεκληριστεί και θα χαθεί για πάντα μέσα σε μία γενιά, κι εσείς θα αποκτήσετε μια συμπαγή τουρκική ομοιογένεια, που θα δώσει στο έθνος σας μια νέα δύναμη. Και μην ξεχνάτε, βέβαια, τις περιουσίες και τα κτήματα που θα αφήσουν οι ‘Γιουνάν’ μετά το χαμό τους, που θα περάσουν στο δημόσιο. Δηλαδή σε σας όλους».
Ο Γερμανός στρατηγός δεν πλήρωσε ποτέ για τα εγκλήματά του. Αν και οι Βρετανοί τον συνέλαβαν για εγκλήματα πολέμου το 1919, κρατήθηκε στη Μάλτα για μισό χρόνο, όμως στη συνέχεια αφέθηκε ελεύθερος. Η Τουρκία μέχρι σήμερα δεν έχει αναγνωρίσει τις γενοκτονίες που διέπραξε σε βάρος Ελλήνων, Αρμενίων, Ασσυρίων και άλλων χριστιανών.
