Γράφει ο: Βασίλης Τσιάντος
Καθηγητής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, τμήμα Φυσικής Διευθυντής του ΔΠΜΣ «Διδακτική των Επιστημών και Σύγχρονες Τεχνολογίες»
Θα ήθελα σε αυτό το σημείωμα να καταγράψω μερικές σκέψεις μου μέσα από τις εμπειρίες μου είκοσι δύο ετών διδασκαλίας στο ΤΕΙ-Κ, στο ΤΕΙ-ΑΜΘ, στο ΔΙΠΑΕ και τώρα στο ΔΠΘ. Να προσθέσω όμως και τα δέκα χρόνια εμπειρίας μου στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστρία (τέσσερα Πανεπιστήμια), καθώς και άλλα οκτώ χρόνια εργασίας στην Ελλάδα στον ιδιωτικό τομέα και στα ΤΕΙ-Χαλκίδας και Πειραιά. Σύνολο, 44 έτη φοίτησης, διδασκαλίας και γενικά παρουσίας σε Πανεπιστήμια (μαζί με τα τέσσερα έτη του πτυχίου).
Είναι πολλά χρόνια θα έλεγα για να γνωρίζω κάποιες πτυχές από την «Ανώτατη Εκπαίδευση» στην Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά ό,τι ακολουθεί είναι «δόξες». Το πρώτο που δεν καταλαβαίνω είναι το Ανώτατη! Παγκοσμίως υπάρχει ο όρος Higher (education). Σύμφωνα, λοιπόν, με τα όσα γνωρίζω παντού χρησιμοποιείται ο όρος αυτός (higher). Highest πουθενά! Πώς και γιατί υιοθετήθηκε αυτό δεν το καταλαβαίνω και κατά την ταπεινή μου γνώμη δεν είναι απαραίτητος.
Το σημαντικότερο αρνητικό σημείο, όμως, που έχει σχέση και με την σημερινή κατάσταση της χώρας μας είναι η συνεχής και σταθερή στόχευσή μας στην μετριότητα και όχι στην συνεχή βελτίωση. Δεν στοχεύουμε στην αριστεία με την αρχαιοελληνική έννοια («αἰὲν ἀριστεύειν καὶ ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων, μηδὲ γένος πατέρων αἰσχυνέμεν»), αλλά στην επιφανειακή αντιμετώπιση των πραγμάτων και σε σχέση με την εκπαίδευση στο «χαρτί»! Μπαίνει κάποιος/α στο Πανεπιστήμιο, πολλές φορές με παρότρυνση των γονέων, χωρίς ο/η ίδιος/ια να το θέλει, με την συνεχή προτροπή των γονέων, «πάρε το χαρτί»! Αυτό στη συνέχεια ακούγεται και στα αυτιά μας από τους ίδιους τους προπτυχιακούς φοιτητές «δάσκαλε βάλε το πέντε, εγώ το χαρτί θέλω»! Το εντυπωσιακό όμως σε πολλές περιπτώσεις είναι η πίεση των γονέων (παρέμβαση δηλαδή των γονέων-ελικόπτερα) ώστε το «παιδί να πάρει το χαρτί»! Το ακόμη χειρότερο είναι ότι αυτό ακούγεται και από μεταπτυχιακές/ούς φοιτήτριες/ητές και γονείς μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών. Νομίζουν δηλαδή οι γονείς, αλλά και αρκετοί από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές ότι παίρνοντας το «χαρτἰ» θα λυθεί το πρόβλημά τους. Λυπάμαι πολύ αλλά δεν πρόκειται να λυθεί. Θα μπει στον φάκελό του/της θα πάρει τα μόρια, θα μπει στους πίνακες, θα πάρει την θέση του αναπληρωτή, ίσως και μόνιμη θέση στο μέλλον, αλλά μέχρι εδώ. Δεν θα κάνει την διαφορά ένας εκπαιδευτικός χωρίς ουσιαστικά προσόντα, αλλά μόνο τα τυπικά. Έτσι το επάγγελμα του εκπαιδευτικού θα συνεχίσει να φθείρεται και να απαξιώνεται.
Πρόβλεψή μου είναι ότι ο κλάδος των εκπαιδευτικών θα υποστεί και άλλη μεγάλη πίεση τα επόμενα χρόνια. Γιατί; Για αρκετούς λόγους. Ο πρώτος είναι το δημογραφικό. Όλο και λιγότεροι μαθητές θα εγγράφονται στα σχολεία και σε λίγα χρόνια και στα Πανεπιστήμια. Άρα, λιγότεροι εκπαιδευτικοί θα διορίζονται. Δεύτερος λόγος είναι η καθολική εφαρμογή της Διασφάλισης της Ποιότητας (Δ.Π.), σύμφωνα με τις βασικές αρχές της και όχι με την γραφειοκρατική αντίληψη, που διακατέχει το ελληνικό κράτος. Κακώς χρησιμοποιείται ο όρος αξιολόγηση τόσο ευρέως, διότι η αξιολόγηση είναι μέρος της Διασφάλισης της Ποιότητας, η οποία είναι με την σειρά της μέρος της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας. Η Δ.Π. θα «πιέσει» τους εκπαιδευτικούς προς την πλευρά της βελτίωσης της ποιότητας της διδασκαλίας τους, επομένως πως θα ανταποκριθούν οι εκπαιδευτικοί με «χαρτιά»; Είναι το «χαρτί» η λύση; Ή μήπως η λύση είναι η αποκόμιση από τα προπτυχιακά και τα μεταπτυχιακά όσο το δυνατόν μεγαλύτερη «γνώση», όχι πληροφορία, και εμπειρία; Θα υπάρξει επίσης πίεση από άλλα επαγγέλματα τα οποία θα είναι πιο προσοδοφόρα, επομένως όλο και λιγότεροι θα στρέφονται στην εκπαίδευση, οπότε εδώ είναι θέμα της πολιτείας να προασπίσει το δικαίωμα της εκπαίδευσης και μάλιστα της ποιοτικής σε όλους τους πολίτες, εξασφαλίζοντας ικανοποιητικούς μισθούς αλλά και τις συνθήκες για ευπρεπή και αξιοπρεπή διαβίωση των εκπαιδευτικών.
Για να είμαστε ειλικρινείς σαν κοινωνία θα πρέπει να αποκτήσουμε «συνολική αυτογνωσία». Να αντιληφθούμε ποιοι ακριβώς είμαστε, σε ποιο σημείο βρισκόμαστε, που θέλουμε να πάμε, αλλά και πως θα πάμε στο σημείο αυτό. Ασφαλώς, φαντάζομαι συμφωνούμε όλοι ότι θέλουμε να φθάσουμε σε ένα υψηλότερο σημείο από αυτό που βρισκόμαστε. Χρειάζεται συμμετοχή όλων και αλλαγή νοοτροπίας. Να αφήσουμε τις πολυθρόνες και τα κοινωνικά δίκτυα και να βελτιωθούμε σαν άτομα, αλλά κυρίως σαν μία μεγάλη ομάδα. Τα άτομα όσο και να βελτιώνονται δεν αποτελούν απαραίτητα και ένα επιτυχημένο σύνολο. Πώς θα γίνει αυτό; Πρώτα με την αλλαγή νοοτροπίας. Μας χρειάζεται νοοτροπία «νικητή»! Νοοτροπία Λεωνίδα, Μιλτιάδη, Θεμιστοκλή, Περικλή. Πρώτα το σύνολο και μετά το άτομο (χωρίς φυσικά να καταπατούνται τα ατομικά και ανθρώπινα δικαιώματα). Δεν μπορεί να σώσει το άτομο το σύνολο. Το αντίθετο μπορεί να γίνει (λόγος Περικλή του Αθηναίου). Το σύνολο, δηλαδή, να βοηθήσει τους αδύναμους. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να φύγουμε από την αμορφωσιά και την μετριότητα. Θα πρέπει να φύγουμε από την νοοτροπία του «χαρτιού» και να πάμε στην νοοτροπία του «ισχυρού πτυχίου». Εδώ μπορούν και πρέπει να βοηθήσουν πάρα πολύ και τα Πανεπιστήμια. Πρέπει να πιέσουν προς την πραγματική Διασφάλιση Ποιότητας και κυρίως προς την πρώτη αρχή της, την δέσμευση στην συνεχή βελτίωση.
Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι οφείλουμε να ξαναγυρίσουμε στον Σωκράτη, ατομικά και συλλογικά, ο οποίος είπε στην Απολογία του ότι «ὁ δὲ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτὸς ἀνθρώπῳ». Δεν αξίζει να ζούμε εάν δεν εξετάζουμε τον βίο μας και εάν δεν βελτιωνόμαστε κάθε μέρα. Με οποιαδήποτε άλλη τακτική υπονομεύουμε τον εαυτό μας, τα παιδιά μας και την χώρα μας.
