Σε σχετικό άρθρο στο παρελθόν έγραψα για το τι είναι η αυτοδικία κατά τον ποινικό κώδικα. Εκεί αναφέρθηκα εν συντομία και για την περίπτωση της θεμιτής αυτοδικίας, δηλαδή αυτήν που επιτρέπει ο νόμος κατ΄εξαίρεση και δεν είναι συνεπώς απαγορευμένη.
Αλλά ας θυμηθούμε πάλι τι είναι αυτοδικία. Αυτοδικία τελεί αυτός που αν του προσβάλλουν ή αμφισβητούν κάποιο δικαίωμα, προσπαθεί αυτοδύναμα και αυθαίρετα την ικανοποίηση των αξιώσεων του από το δικαίωμά του, ασχέτως αν πραγματικά το έχει αυτό το νόμιμο δικαίωμα ή πιστεύει ότι το έχει.
Έτσι για παράδειγμα ο εκμισθωτής πρέπει να ασκήσει αγωγή εξώσεως, αν λήξει η μίσθωση του ακινήτου του για να εκδοθεί απόφαση εξώσεως και όχι να αλλάξει τις κλειδαριές του μισθίου ή να πετάξει τα πράγματα του μισθωτή στο δρόμο, διαφορετικά διαπράττει το αδίκημα της αυτοδικίας, η οποία εδώ δεν είναι θεμιτή, δηλαδή δεν είναι δικαιολογημένη από το νόμο.
Παραλείποντας κάποιος να προσφύγει στην δικαστική αρχή τελεί αυτοδικία, εκτός και αν συντρέχει περίπτωση θεμιτής αυτοδικίας, που επιτρέπεται από τον νόμο, επειδή γίνεται κάτω από έκτακτες συνθήκες και αίρεται ο κατ’ αρχήν άδικος χαρακτήρας της αυτοδικίας.
Παράδειγμα θεμιτής αυτοδικίας: την στιγμή που κάποιος μου αφαιρεί το κινητό μου τηλέφωνο έχω το δικαίωμα να τον καταδιώξω και να το πάρω με τη βία, γιατί μέχρις ότου προσφύγω στην αρχή (που δεν είναι παρούσα) θα χάσω το κινητό που μου αφαίρεσε ο άγνωστος (άρθρο 282 ΑΚ. και 985 Α.Κ.).
Σύμφωνα με την γενική διάταξη του άρθρου 282 Αστικού Κώδικα, που είναι κανόνας δημόσιας τάξης είναι επιτρεπόμενη η αυτοδικία κάτω υπό ορισμένες ειδικές προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα το άρθρο 282 Α.Κ. ορίζει ότι:
“Η ικανοποίηση της αξίωσης από το δικαιούχο αυτοδύναμα και χωρίς τη βοήθεια της αρχής (Αυτοδικία) επιτρέπεται μόνο όταν η βοήθεια της αρχής δεν μπορεί να φτάσει έγκαιρα και υπάρχει κίνδυνος από την αναβολή να ματαιωθεί ή να δυσκολευτεί σημαντικά η πραγμάτωση της αξίωσης.”
Ενώ όποιος διαπράττει αυτοδικία παράνομη ή καθ’ υπέρβαση του αναγκαίου μέτρου υποχρεούται σε κάθε περίπτωση σε αποζημίωση. Σύμφωνα με άρθρο 283 Α.Κ.:
” `Οποιος αυτοδικεί χωρίς να υπάρχουν οι προϋποθέσεις του νόμου, ή υπερβαίνει το μέτρο που είναι αναγκαίο για την αποτροπή του κινδύνου, έχει υποχρέωση αποζημίωσης. Την ίδια υποχρέωση έχει και αν νόμιζε από πλάνη ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις του νόμου.”
Ειδικές περιπτώσεις θεμιτής αυτοδικίας είναι και οι ειδικές περιπτώσεις των άρθρων 20 Π.Κ.(περίπτωση ενάσκησης δικαιώματος) και των άρθρων 985 Α.Κ. (Αυτοδύναμη προστασία της νομής), 986 Α.Κ. (Αυτοδύναμη προστασία νομής από βοηθό νομής), 1008 Α.Κ. (Ρίζες ή κλαδιά του γειτονικού ακινήτου).
Το πότε υφίσταται στην εκάστοτε περίπτωση θεμιτή αυτοδικία ή παράνομη αυτοδικία αυτό κρίνεται τελικά από τον δικαστή, όταν φθάσει η υπόθεση στο δικαστήριο.
Με αυτό το δεύτερο άρθρο για την αυτοδικία ολοκληρώθηκε εν συντομία η ενημέρωσή σας πάνω σε αυτό το θέμα, που είναι ενδιαφέρον, όπως άλλωστε διαπίστωσα από τα πολλά σχετικά ερωτήματά σας. – Σχετική νομολογία: (2) αποφάσεις Αρείου Πάγου 92/1994 ΑΠ (ΠΟΙΝ), 402/1989 ΑΠ – Taking the law into my own hands
https://kavala-lawyer.blogspot.gr
Γιώργος Γιαγκουδάκης, Ειδικός Δικηγόρος στη Καβάλα
-Tηλέφωνα 2510834031, κιν. 6945227120,
giagkoud@yahoo.com
