του Παύλου Λεμοντζή
Όταν πριν από κάποιες δεκαετίες ο Κορνήλιος Καστοριάδης μιλούσε και έγραφε για την άνοδο της ασημαντότητας, θα μπορούσε να συλλέξει ανάλογα παραδείγματα για να εικονογραφήσουν το επιχείρημά του. Όσο και αν κάποιοι θα έσπευδαν να πουν πως αυτές οι χειρονομίες είναι φάρσες που υπονομεύουν τα «καθεστώτα» της τέχνης ή των επίσημων θεσμών της, ότι συνιστούν προκλήσεις που ανασκαλεύουν το μη νόημα πίσω από το νόημα, παραμένει γεγονός πως έχουμε εδώ μια επέλαση του ασήμαντου.
Το ασήμαντο, το ανόητο, το τίποτα, μπορεί και παράγει αξίες, χρήμα, αναγνώριση. Καλλιτέχνης γίνεται εκείνος που έχει την ικανότητα να πουλήσει το οτιδήποτε ως καλλιτεχνικό αντικείμενο ή αισθητική εμπειρία.
Ευτυχώς, σε άλλες περιοχές της τέχνης, όπως ας πούμε στη λογοτεχνία, το πράγμα δεν άγγιξε ποτέ έναν τέτοιο βαθμό κατάπτωσης. Αντίθετα, στο θέατρο η κατάσταση φέτος ξεπέρασε κάθε προσδοκία για μια σύγχρονη άποψη. Έγινε χωματερή.
Το είδαμε στην Επίδαυρο. Το είδαμε και στους Φιλίππους, αλλά και σε υπόγειο παρκινγκ, ως εναλλακτική σκηνή για ένα σκοτεινό, αλλά βροντερό μηδενικό.
Όλο αυτό που ξεκίνησε από τον μοντερνισμό, φέρνοντας μαζί του γνώση των προηγούμενων κανόνων, γίνεται πρόφαση για έναν μηδενισμό που, ικανοποιημένος από τον εαυτό του, ξέρει να κερδίζει λεφτά και συγχρόνως να εισπράττει κολακείες με λόγους απαράμιλλης κενότητας και στόμφου. Διάβασα αρκετά εγκώμια για θεατρικές παραστάσεις – κενότητες και κοινοτυπίες. Προφανώς, πληρωμένες καταχωρήσεις. Και ποιος στεναχωρήθηκε; Τίνος αυτί ίδρωσε; Κανενός. Μήτε δημόσιων φορέων που πληρώνουν την ανοησία, μήτε θεατών που την καταπίνουν. Τουλάχιστον, διαμαρτυρία με άποψη, όχι αφορισμούς, ελάχιστες δημοσιοποιήθηκαν.
Επειδή το 66ο Φεστιβάλ Φιλίππων οδεύει στο τέλος του, ο απολογισμός του είναι πολυδιάστατος. Στο πρόγραμμά του είδαμε καλές, μέτριες και κακές παραστάσεις, αλλά δεν είναι δυνατόν ένα κραταιό Φεστιβάλ , όπως αυτό των Φιλίππων, να μη φιλοξενήσει παραγωγές κρατικών φορέων, θιάσους που περιοδεύουν τη χώρα με εγνωσμένου κύρους επικεφαλής, έστω κι αν «το καρπούζι βγήκε μάπα», με το μπαρδόν, κιόλας.
Να πω, προς αποφυγή λαϊκισμού, ότι η διάδοση της έκφρασης οφείλεται στο γεγονός ότι μας περιβάλλουν όλο και περισσότερο πρόσωπα, πράγματα, γεγονότα και καταστάσεις, που είναι κατά τεκμήριο «μάπα», αλλά διάφοροι παραγωγοί προσπαθούν να μας πείσουν περί του αντιθέτου και η απογοήτευση που ακολουθεί ζητά διέξοδο. Συμβάλλει, όμως, στην διάδοση της έκφρασης, η οποία πλέον είναι πασπαρτού: ο κυβερνητικός ανασχηματισμός, η εικαστική έκθεση, η κινηματογραφική ταινία, που κακώς ενδώσαμε στις πληρωμένες κριτικές και πήγαμε να τη δούμε, το φαγητό στη διάσημη ταβέρνα, κλπ. οπότε, εκ του σύνεγγυς σε όλα αυτά, κάλλιστα κολλάει το «μάπα το καρπούζι». Έστω κι αν το πληρώσαμε και το καταναλώσαμε.
Όσο για τις δικές του παραγωγές στις παράλληλες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ, ό,τι δίνεις παίρνεις. Η χρηματοδότηση είναι της Δημωφέλειας, η διοίκηση έπρεπε να τη διαχειριστεί στα όρια του ύψους της και, πάλι καλά, που είχαμε ντόπια καλλιτεχνική παρουσία.
Όταν οι πλούσιες παραγωγές των κρατικών φορέων, Βορρά και Νότου, χωλαίνουν και προκαλούν το δημόσιο αίσθημα για την απερίσκεπτη σπατάλη δημοσίου χρήματος, όταν δεν υπάρχει επιστασία από το αρμόδιο υπουργείου, όταν η «παρέα» είναι ο πρωταγωνιστής στο θέαμα κι ας μην ικανοποιεί το πλήθος, παρά μόνο τους βαστάζους των πτυελοδοχείων, εφόσον είναι αμειβόμενοι κι αυτοί, πώς περιμένουμε ανάκαμψη της ποιότητας κι επανεμφάνιση της δόξας που στεφάνωνε παλιότερα παραστάσεις; Με εξαιρέσεις περνάνε τα φεστιβαλικά καλοκαίρια. Ο κανόνας είναι: πάμε στις πιάτσες, τις γεμίζουμε με τα ονόματα που έχουμε, γεμίζουμε και ταμεία και να’ μαστε γεροί για του χρόνου».
Όπως και να έχει, θεατριστήκαμε και φέτος. Κατά γενική ομολογία ήταν ένα μετριότατο θεατρικά καλοκαίρι. Κυριάρχησε το μηδενικό. Σε περιπτώσεις που είχε μπροστά του τη μονάδα, έγινε υπολογίσιμος αριθμός. Κι από στόμα σε στομα, το 10 εύκολα γίνεται 100 ή και 1000.
Καλό φθινόπωρο, καλό χειμώνα και, εις το επανιδείν!
ΠΑΥΛΟΣ ΛΕΜΟΝΤΖΗΣ
