Περιμέναμε το πολύκροτο έργο (Closer) του Άγγλου βραβευμένου συγγραφέα Πάτρικ Μάρμπερ ν’ ανεβεί πριν από έναν περίπου μήνα, αλλά μείναμε με την όρεξη. Οι απεργιακές κινητοποιήσεις ηθοποιών έφεραν ανατροπές στο πρόγραμμα, όπως αναβολές παραστάσεων, ακόμα και ματαιώσεις. Εν μέσω ανταλλαγής απόψεων με δελτία τύπου, συνεντεύξεων και άκαρπων συναντήσεων διοίκησης και επιτροπής ηθοποιών με το αρμόδιο Υπουργείο, η αδιαλλαξία έφερε το αδιέξοδο, ενώ μια «τρύπα» άνοιξε αναπάντεχα, για να χωρέσουν δυο ενεργές μέρες στον τραυματισμένο πολιτιστικό φορέα. Έτσι, καταφέραμε οι τυχεροί ν’ απολαύσουμε μια εξαιρετική παράσταση με την υπογραφή του Πέτρου Ζηβανού.
Πέμπτη 24 Ιανουαρίου κι οι «πλερέζες» ξεκρεμάστηκαν από την πρόσοψη του εμβληματικού θεάτρου της Ε.Μ.Σ., τα φώτα έλαμψαν και πάλι στην είσοδο, το θεατρόφιλο κοινό μέσα κι έξω απ’ το ισόγειο κι ένα πλήθος, ακριβώς απέναντι, συμπλήρωνε την εικόνα μιας κοινωνίας διαιρεμένης σε ακανόνιστα κομμάτια. Γαλανόλευκη – λάβαρο σειόμενο, αστέρι της Βεργίνας σε ρόλο χλαμύδας, φαιοπράσινες φιγούρες με λευκά κράνη μπροστά στον Λευκό Πύργο, κόκκινες σημαίες λίγο παραπάνω, επαναλαμβανόμενες στερεότυπες ατάκες, λαϊκή «παράσταση» εξ αφορμής υπογραφών διμερούς συμφωνίας, τόσο κοντά σε κείνη της άρνησης υπογραφής σε μια άλλη, που θα ’σπαγε τα «λουκέτα» στις επτά σκηνές του Κ.Θ.Β.Ε.
«Γεια σου, ξένε». Η εναρκτήρια ατάκα του έργου που συγκεντρωθήκαμε να «κοινωνήσουμε» μερικές δεκάδες διψασμένοι για θέατρο, ετερόκλητο κοινό, όπως αυτό απ’ έξω, του οποίου οι ιαχές μπερδεύονταν για αρκετή ώρα με τον διάλογο του Νταν και της Άλις, των δύο από τους τέσσερις ήρωες της σύγχρονης περιπέτειας του έρωτα και του πάθους, της αλήθειας και του ψεύδους και των μεγάλων προσδοκιών, έτσι όπως τα έμπλεξε ιψενικά, γιατί όχι τσεχωφικά, ο Μάρμπερ, τα μετέφρασε εξαιρετικά ο Θωμάς Μοσχόπουλος και τα έντυσε με εξαίσια μουσική για την τωρινή παρουσίασή τους ο Κώστας Βόμβολος.
Αυτό το έργο, που γράφτηκε το 1997, καθόλου ξένο, θεωρείται ήδη κλασικό κι ανέβηκε στη χώρα μας αρκετές φορές. Φέτος το «προσφέρει» το Κ.Θ.Β.Ε στους Θεσσαλονικείς, έστω σε δόσεις. H υπόθεση εξελίσσεται στο Λονδίνο, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’90, και αναφέρεται στη συμπτωματική γνωριμία τεσσάρων νέων, οι οποίοι μέσα σε διάστημα τεσσάρων ετών καταφέρνουν να εμπλακούν σ’ ένα ανελέητο ερωτικό παιχνίδι, απ’ όπου κανείς δε βγαίνει αλώβητος.
Ο Νταν συναντά τυχαία τη νεαρή Άλις, άρτι αφιχθείσα από Νέα Υόρκη. Ο έρωτας είναι αμοιβαίος και κεραυνοβόλος. Μερικούς μήνες αργότερα ο Νταν θα γνωρίσει την Άννα, φωτογράφο στο επάγγελμα, την οποία φλερτάρει ανοιχτά. Κάποια στιγμή χρησιμοποιώντας το όνομα “Άννα”, σ’ ένα chat room του Ίντερνετ, ο Νταν κλείνει εικονικό ραντεβού με τον Λάρι, έναν άγνωστό του γιατρό. Η πραγματική Άννα θα συναντηθεί κι αυτή τυχαία με τον Λάρι. Αρέσουν ο ένας στον άλλον, κάνουν σχέση, παντρεύονται. Έπειτα από καιρό θα προκύψουν βασανιστικές υποψίες ότι η Άννα έχει ερωτικές επαφές με τον Νταν.
Όταν αυτοί οι χαρακτήρες αρχίζουν να επιζητούν την αλήθεια, οι σχέσεις τους οδηγούνται στη φθορά κι οι ίδιοι μένουν γυμνοί, ευάλωτοι, χωρίς προσωπεία και πανοπλίες. Τέσσερα πρόσωπα, μία φωτογράφος, ένας δημοσιογράφος, ένας γιατρός και μια νεαρή «καλλιτέχνις» αποτελούν τους ήρωες. Σε πρώτο πλάνο είναι οι σχέσεις τους αλλά στη συνέχεια διαγράφεται ο κόσμος τους. Οι στιγμές δεν κορυφώνονται. Συζητούν περισσότερο γι’ αυτά που έχουν ζήσει. Υπάρχει μια απόσταση απ’ τις αλήθειες τους. Βάζουν το αιχμηρό χιούμορ ως ασπίδα. Ήδη, ο τίτλος δίνει την αίσθηση ασφυξίας. Ανάμεσα στους ήρωες λέγονται πράγματα πολύ σκληρά και δεν ακολουθεί η κάθαρση.
Ο Πέτρος Ζηβανός έστησε μια ιδιαίτερα στιβαρή παράσταση, μακριά- κατά την άποψή μου – από την «κωμωδία» που γράφει το πρόγραμμα. Στράφηκε με τόλμη στη γενετήσια ορμή, όπου έλκει το ένα φύλο το άλλο, στο πάθος που θρυμματίζει τη λογική, στον έρωτα και πώς αυτός λογαριάζεται στο αρσενικό και το θηλυκό μυαλό, στον εγωισμό, στη ζήλεια, στην παράνοια που γεννά η εξάρτηση, στην άδικη σύγκριση, στην αποξένωση και στην αναζήτηση του ιδεατού σε μια σύγχρονη σχέση.
Πλοκή καταιγιστική, εξέλιξη που πότε στέφει ισχυρό φύλο το ένα και πότε με συναρπαστική ανατροπή το άλλο. Παιχνίδια εξουσίας και υποτέλειας ανάμεσά τους, ενώ οι ερμηνείες από τους τέσσερις πρωταγωνιστές, καθηλωτικές.
Έχω την εντύπωση ότι θα ήταν το ίδιο πειστικά σύγχρονο το θέμα, εάν είχαν περιοριστεί οι λεπτομερείς περιγραφές της γενετήσιας πράξης. Η ωμότητα των λέξεων έφερε σε αμηχανία αρκετούς θεατές . Ίσως να έφταιγε και η πρώτη του έργου ή το «προχωρημένο» της αγοραίας γλώσσας, που ανενδοίαστα χρησιμοποιούν σήμερα οι νέοι, όπου γης. Επειδή, όμως, η πένα του συγγραφέα ήθελε να στιγματίσει και αυτό, πέρα από την ψυχολογική, νοητική διάσταση του περιεχομένου της ιστορίας, κι επειδή δεν είμαι σεμνότυφος ούτε πουριτανός, το συνήθισα γρήγορα κι έμεινα στις ανθρώπινες σχέσεις που ταλανίζονταν και από υψηλά και από κατώτερα συναισθήματα. Βρήκα ευρηματική τη σκηνοθεσία στο σύνολό της. Έξοχες οι σκηνές από προτζέκτορα στο τεράστιο πέτασμα των σκεπασμένων παραθύρων. Πορτρέτα και εικόνες προσδιόριζαν εύστοχα τόπους και θεματική (πανέμορφο το ενυδρείο), ενώ η μουσική αποδείχθηκε σημαντικότατος παράγοντας στο άριστο αποτέλεσμα καίριων σκηνών. Στις λεκτικές εντάσεις, στις αγωνιώδεις κορυφώσεις, στις ανατροπές, στις ρομαντικές στιγμές, στις ερωτικές περιπτύξεις, στο στριπτιτζάδικο της Τζέην, στην αναμέτρηση αρσενικών προτύπων.
Το σκηνικό, πολυεπίπεδο λευκό πατάρι, λιτό και άκρως λειτουργικό. Επειδή δε το φουαγιέ δεν είναι αμφιθεατρικό, η «υπερυψωμένη» δράση στο σκηνικό της Λίλας Καρακώστα μάς βοήθησε να νιώσουμε την όποια ταύτιση με τους ήρωες. Τη μεγάλη ευκαιρία να βρουν «κομμάτια» τους οι θεατές, ν’ αναρωτηθούν αν το σεξ κι ο έρωτας είναι ή δεν είναι το ίδιο, την έδωσαν οι τέσσερις χαρισματικοί ηθοποιοί. Νατάσσα Δαλιάκα και Εριέττα Μανούρη έπλασαν με ζέση, πειθώ, εσωτερικότητα ή εξωστρέφεια, δυναμισμό, θηλυκότητα και περίσσια χάρη την Άννα και την Άλις. Πανέμορφες και ταλαντούχες. Ο Λάμπρος Κτεναβός και ο Βασίλης Παπαγεωργίου ήταν δυο σκληροί ανταγωνιστές, αδίστακτοι διεκδικητές αλλά και ευαίσθητοι, τρωτοί, ευάλωτοι άνδρες, πάνοπλοι αλλά και άοπλοι και, εν τέλει, δυο αρσενικά μ’ όλα τα θετικά κι αρνητικά ανθρώπινα γνωρίσματα. Δυνατές ερμηνείες.
Επί της ουσίας, ως ώριμος θεατής, εισέπραξα το «δια ταύτα» του έργου όπως εγώ το διέκρινα. Απολύτως δεκτό το διαφορετικό. «Στο σεξ οι άνθρωποι καταφεύγουν για σωματική ικανοποίηση και εκτόνωση. Προκύπτει, δηλαδή, απ’ τη φυσική ανθρώπινη ανάγκη για συνουσία, βελτιώνοντας έτσι τη σωματική και ψυχολογική μας ακεραιότητα. Μέσα από μία αμφίδρομα «παθιασμένη» σεξουαλική πράξη νιώθουμε πιο ελκυστικοί, πιο ικανοί, πιο αρεστοί, πιο δυνατοί. Απ’ την άλλη, ο έρωτας προκύπτει από μία ξεχωριστή ανάγκη που, πρωτίστως, δεν είναι σωματική αλλά συναισθηματική, εμπεριέχει δε και το σεξ. Σε πολλές των περιπτώσεων, το «στεγνό» σεξ μπορεί να φέρει και τον αμοιβαίο έρωτα ή και τον μονόπλευρο κι εκεί είναι που τα πράγματα περιπλέκονται». Μ’ αυτόν τον γόρδιο δεσμό ασχολήθηκε ο Πάτρικ Μάρμπερ, αυτόν έφερε στ’ αυτιά μας ο εξαιρετικός Θωμάς Μοσχόπουλος, αυτόν δώρισε στα μάτια μας το Κ.Θ.Β.Ε. και οι συντελεστές της παράστασης.
Δε γνωρίζω πότε θα επιτρέψουν οι απεργοί ηθοποιοί ν’ ανοίξουν οι σκηνές του Κ.Θ.Β.Ε. Ελπίζω κι εύχομαι σύντομα να πρυτανεύσει η λογική, να υπάρξει συμβιβασμός, ώστε να δείτε το «Τόσο κοντά» και να προβληματιστείτε: «πόσο κοντά είστε εσείς στα μηνύματά της;»
Το συγκεκριμένο έργο του Πάτρικ Μάρμπερ ανέβηκε για πρώτη φορά στις 22 Μαΐου του 1997 στο Βασιλικό θέατρο του Λονδίνου. Γνώρισε τεράστια επιτυχία και κέρδισε τα σημαντικότερα βραβεία του αγγλόφωνου κόσμου, όπως Λ. Ολίβιε το 1998, Τόνυ το 1999 κ.α. Έγινε ταινία το 2004 από τον Μάικ Νίκολς σε σενάριο του συγγραφέα.
Ταυτότητα παράστασης:
Συγγραφέας: Μάρμπερ Πάτρικ
Μετάφραση: Μοσχόπουλος Θωμάς
Σκηνοθεσία: Ζηβανός Πέτρος
Σκηνικά: Καρακώστα Λίλα
Κοστούμια: Καρακώστα Λίλα
Μουσική: Βόμβολος Κώστας
Κίνηση: Μήτσικα Ιωάννα
Φωτισμοί: Αλουτζανίδου Δήμητρα
Οργάνωση παραγωγής: Ανδρώνη, Αθανασία
Οργάνωση παραγωγής: Κολοκούρη, Μαρίνα
Ηθοποιοί:
Δαλιάκα Αναστασία
Κτεναβός Λάμπρος
Μανούρη Εριέττα
Παπαγεωργίου Βασίλης Σ.
Η παράσταση είναι κατάλληλη άνω των 17 ετών.
ΠΑΥΛΟΣ ΛΕΜΟΝΤΖΗΣ
