Γράφει ο Βασίλης Τσιάντος, Καθηγητής ΤΕΙ ΑΜΘ
Ας εξετάσουμε στο παρόν σημείωμα εάν η φιλοσοφία έχει σχέση με τις τοπικές (δημοτικές και περιφερειακές) εκλογές. Πρέπει, όμως, πρώτα να πούμε ότι ερώτηση «Τι είναι Φιλοσοφία;» είναι από μόνη της κεντρικό θέμα αναζήτησης στην μελέτη της φιλοσοφίας. Κάποιοι θεωρούν ότι φιλοσοφία είναι η αναλυτική μελέτη εννοιών, άλλοι την βλέπουν πιο ετυμολογικά ως την έρευνα της σοφίας, και άλλοι σαν υπόθεση σχετικά με τις αρχές που κυβερνούν την ανθρώπινη φύση και μοίρα. Εμείς θα μείνουμε σε αυτό που κατανοούμε ότι είναι η φιλοσοφία, δηλαδή η αναζήτηση απαντήσεων σε γενικότερα ερωτήματα, σε σχέση με τα ειδικότερα, τα οποία είναι αντικείμενο των επιμέρους επιστημών.
Μιλάμε συχνά για το Δελφικό γνωμικό «Γνώθι σαυτόν» και την σύνδεσή του με τον Σωκράτη. Το «γνώθι σαυτόν» προϋποθέτει τον έλεγχο του εαυτού μας. Το να ζει κανείς φιλοσοφώντας, δεν είναι άλλο από το να εξετάζει κανείς τον διπλανό του και τον εαυτό του (Πλάτων, «Απολογία Σωκράτους»). Μόνο αυτή η εξέταση μπορεί να μας απελευθερώσει από την αμάθεια (άγνοια), που είναι πηγή όλων των δεινών. Η σημασία που δίνει ο Σωκράτης στον έλεγχο, του οποίου η άσκηση ταυτίζεται σχεδόν με την ίδια την φιλοσοφία, προκύπτει επίσης από το γεγονός ότι ο έλεγχος είναι απαραίτητος για την αυτογνωσία. Όταν η ψυχή δεν υποβάλλεται σε έλεγχο, νομίζει ότι κατέχει γνώσεις που δεν έχει κατακτήσει στην πραγματικότητα. Για να μπορέσει να γνωρίσει τον εαυτό της η ψυχή, δηλαδή για να διαπιστώσει επακριβώς τι ξέρει και τι δεν ξέρει, είναι αναγκαία η σχέση με τον πλησίον, γιατί όσο η ψυχή παραμένει μόνη της υποκύπτει στην αυτάρεσκη αυταπάτη ότι κατέχει την γνώση. Ο σωκρατικός έλεγχος αποκαλύπτει στην ψυχή πόσο αντιφατικές είναι οι γνώμες της για το ίδιο θέμα και έτσι της δείχνει ότι τρέφει αυταπάτες σε σχέση με το τι πραγματικά γνωρίζει.
Στον ομώνυμο διάλογο του Πλάτωνος «Αλκιβιάδης Ι» ο Σωκράτης προσπαθεί να πείσει τον νεαρό Αλκιβιάδη, ο οποίος επιθυμεί διακαώς να ασχοληθεί με την πολιτική, ότι δεν έχει αυτογνωσία και ότι αυτή η γνώση είναι απαραίτητη για κάθε υπεύθυνο πολιτικό. Καθώς οι Αθηναίοι, κατά τον Σωκράτη, νοιάζονται περισσότερο για το σώμα (υγεία, κάλλος, ρώμη) τους και τα εξωτερικά αγαθά (πλούτη, κλέος) παρά για την ψυχή τους, αποδεικνύουν ότι δεν έχουν αυτογνωσία και ότι δεν νοιάζονται να γίνουν καλύτεροι, μια που μόνο μέσα από την παρουσία της αρετής στην ψυχή γίνεται κανείς καλύτερος. Ο Σωκράτης πίστευε ότι εάν οι Αθηναίοι βελτιωνόταν και γινόταν καλύτεροι άνθρωποι τότε και η πόλη τους θα γινόταν συνολικά καλύτερη. Δηλαδή, πίστευε ο Σωκράτης, ότι εάν δεν βελτιωθούν οι πολίτες και εάν δεν γίνουν ενάρετοι τότε δεν είναι δυνατόν να βελτιωθεί και η πόλη.
Στο σημείο αυτό θα αναφέρω ένα παράδειγμα για να γίνουν περισσότερο κατανοητά τα παραπάνω. Την περασμένη Κυριακή το μεσημέρι βρισκόμασταν με ένα φίλο στο σημείο της διάβασης μπροστά σε γνωστό εστιατόριο στην Ερυθρού Σταυρού, θέλοντας να πάμε στο πάρκινγκ της Νομαρχίας. Φθάνοντας στο μεσαίο διάζωμα περιμέναμε να περάσουν όλα τα διερχόμενα αυτοκίνητα για να διασχίσουμε την ορατή διάβαση πεζών! Ο φίλος σχολίασε, «Μα, καλά, κανείς δεν θα σταματήσει;». Φωτογράφισα την διάβαση. Πρόκειται για μία φρεσκοβαμμένη διάβαση, εύκολα ορατή από μακριά, ενώ επιπλέον η ημέρα ήταν φωτεινή. Δεν σταμάτησε κανείς! Άρα, το συμπέρασμα είναι ότι εάν δεν αλλάξουμε νοοτροπία δεν θα βελτιωθούν πολλά πράγματα, όσα έργα και αν γίνουν.
Επομένως, κλείνοντας θα έλεγα ότι η φιλοσοφία μπορεί να βοηθήσει ώστε να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και να μην θεωρούμε ότι η βελτίωση μόνο των δρόμων ή των υποδομών θα βελτιώσουν την ζωή μας, αλλά η ταυτόχρονη βελτίωση της ψυχής μας, με την αλλαγή συμπεριφοράς μας σε πολλά θέματα, θα φέρει καλύτερα αποτελέσματα. Θα βελτιώσει την καθημερινότητά μας και την ζωή στην πόλη μας.
